Bestselerowy kompozytor Krzysztof Penderecki: jego życie i jego muzyka

Krzysztof Penderecki jest jednym z najbardziej wszechstronnych i najważniejszych polskich kompozytorów. Otrzymał wiele nagród, w tym najwyższe polskie odznaczenie – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Wojennego, a także doktoraty honoris causa różnych uczelni w całej Europie. Poza bogatą twórczością muzyczną Penderecki jest także wybitnym kompozytorem w innych dziedzinach. Jest autorem wielu utworów na orkiestrę i kwartet smyczkowy, a także oper, operetek, baletów, utworów chóralnych i partytur filmowych. Wiele z tych utworów zostało wydanych komercyjnie przez samego Pendereckiego lub przez założone przez niego wytwórnie płytowe (do których należą: „Krzysztof Penderecki Musik” i „Krzysztof Penderecki Archiv”).

Kim jest Krzysztof Penderecki?

Krzysztof Penderecki urodził się 4 grudnia 1933 roku w Krakowie w rodzinie muzycznej. Jego ojciec, Wacław Penderecki, był nauczycielem gry na fortepianie i dyrygentem, który studiował muzykę u słynnego austriackiego kompozytora Antona Brucknera. Matka, Wanda Penderecka, była śpiewaczką i pianistką. Dorastał otoczony muzyką. W młodości uczył się gry na fortepianie i skrzypcach, a następnie zwrócił się w stronę kompozycji. Studiował również dyrygenturę w Konserwatorium Krakowskim pod kierunkiem Tadeusza Wiechy i Jerzego Maksymiuka. Podczas studiów należał do kilku orkiestr studenckich, co pozwoliło mu na eksperymentowanie z komponowaniem na różne gatunki.

Wczesne życie i edukacja

Podczas wczesnych lat życia Penderecki był pod wpływem matki, która była śpiewaczką, i ojca, który był dyrygentem. Wanda Penderecka była studentką wokalistyki słynnego Artura Grzymały w Operze Krakowskiej i to właśnie tam Penderecki zetknął się z operą, której poświęcił najwięcej kompozycji. Uczył się także gry na fortepianie i skrzypcach u swojego ojca, co wpłynęło później na jego styl kompozytorski. Uczęszczał również do szkoły muzycznej i miał styczność z wieloma stylami muzycznymi. We wczesnym okresie życia Pendereckiego na jego aspiracje muzyczne wpływali również przyjaciele rodziny, którzy byli znanymi polskimi kompozytorami: Krzysztof A. Zieliński, Witold Lutosławski i Karol Szymanowski. Szczególnie Zieliński wywarł duży wpływ na Pendereckiego w okresie studiów. Zieliński, który był jednym z nauczycieli Pendereckiego w Konserwatorium Krakowskim, był znaczącym kompozytorem i teoretykiem. Napisał wiele podręczników muzycznych i był zwolennikiem serializmu, techniki kompozytorskiej, która w tym czasie zyskiwała popularność wśród muzyków.

His rise to fame

Wczesne kompozycje Pendereckiego zyskały uznanie publiczności i były wykonywane przez orkiestry polskiego radia. W wieku 24 lat został dyrygentem Filharmonii Narodowej, a kilka lat później, na początku lat 60. dyrektorem artystycznym Filharmonii Krakowskiej. W tym czasie był również profesorem kompozycji w Konserwatorium Krakowskim. Był również zapraszany do dyrygowania orkiestrami w wielu innych krajach europejskich (takich jak: Austria, Niemcy, Włochy, Francja, Wielka Brytania). W tym samym okresie Penderecki stawał się również znany jako wybitny kompozytor muzyki filmowej. Wynikało to z jego związków z polskim przemysłem filmowym, który został znacznie pobudzony przez Polską Szkołę Filmową (która powstała w Łodzi na początku lat 50.). Wielu z najwybitniejszych filmowców, takich jak Andrzej Wajda i Ryszard Leniewski, studiowało pod kierunkiem Zielińskiego w tej szkole.

Twórczość inspirowana naturą i Polską

Styl kompozytorski Pendereckiego jest w dużym stopniu inspirowany naturą, a także dźwiękami różnych instrumentów muzycznych, którymi dyryguje. Był to jeden z najważniejszych aspektów jego stylu, który pozwolił mu wyróżnić się spośród innych współczesnych kompozytorów. Duży wpływ na jego twórczość miała Groupe de Minuit – grupa awangardowych kompozytorów z Paryża pod przewodnictwem Johna Cage’a, która wywarła ogromny wpływ na polską kulturę w połowie XX wieku. W kompozycjach Pendereckiego często pojawiają się naturalne dźwięki, takie jak ptaki, wiatr, woda i inne odgłosy występujące w przyrodzie. Dźwięki te są często wykorzystywane jako główny materiał melodyczny w jego kompozycjach. Penderecki znany jest również ze swojego zainteresowania polską muzyką ludową (a konkretnie pieśniami ludowymi), co znajduje również odzwierciedlenie w jego kompozycjach. Skomponował kilka utworów, które oparte są na polskich pieśniach ludowych. Ułożył też kilka pieśni ludowych do muzyki, w tym: „Stare krzesło”, „Chuja” i „Lejdeszlaw”.

Jego osiągnięcia w dziedzinie muzyki kameralnej

Jak wielu innych kompozytorów końca XX wieku, Penderecki był bardzo zainspirowany kwartetem smyczkowym. W latach 60. XX wieku gatunek ten bardzo rozkwitł na Zachodzie, ale w Polsce przez wiele lat nie był popularny. Zmieniło się to wraz z pojawieniem się Pendereckiego i jego kompozycji na kwartet smyczkowy. Utwory Pendereckiego na zespół kameralny były rewolucyjne pod względem wykorzystania nietradycyjnych elementów muzycznych. Utwory Pendereckiego na kwartet smyczkowy często oparte są na jednym, powtarzającym się motywie. Kwartet bada następnie różne sposoby odtwarzania tego motywu, często dodając własne melodie i instrumentacje. Penderecki skomponował też kilka utworów na kwartet smyczkowy, które skupiają się na jednym motywie i nie zawierają żadnych melodii. Pod koniec lat 60. Penderecki zainteresował się popularnym na Zachodzie gatunkiem minimalizmu. Duży wpływ wywarła na niego twórczość kompozytorów amerykańskich, takich jak Terry Riley, LaMonte Young czy Steve Reich.

Ostatnie kompozycje i nadchodzące utwory

Na początku lat 2000 Penderecki został zaproszony do dyrygowania Londyńską Orkiestrą Symfoniczną, która jest powszechnie uważana za jedną z najlepszych orkiestr na świecie. Został również zaproszony do dyrygowania Orkiestrą Filharmonii Berlińskiej. Było to również ważne wydarzenie dla Pendereckiego, gdyż po raz pierwszy dyrygował niemiecką orkiestrą. W tym samym okresie kontynuował także komponowanie muzyki filmowej i innych mediów. Jednym z jego najbardziej znanych dzieł z tego okresu jest partytura do filmu „Romeo krwawi”, który ukazał się w 2007 roku. W ostatnich latach Penderecki kontynuuje także komponowanie muzyki na zespoły kameralne i duże orkiestry. Jedną z jego ostatnich kompozycji był koncert na orkiestrę, który został wykonany w 2015 roku.